پیشرفت‌های علم و فناوری در زندگی یک یک ما نقشی پررنگ دارد. در سراسر دنیا محققان در حوزه‌های گوناگون در تلاش هستند تا گره از یک چالش و مشکل بگشایند. در سال‌های اخیر و با ورود کسب و کارهای نوپا ورود نوآوری به زندگی‌ها رنگ و بویی دیگر داده است.

صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران معاونت علمی یکی از مراکزی است که با حمایت از محققان کشور آنها را در مسیر پرورش طرح و ایده، و به ثمر رساندن فعالیت‌های پژوهشی حمایت می‌کند. این حمایت‌ها در قالب طرح‌های پژوهشی، رساله‌های دکتری، گرنت‌ها و کرسی‌های پژوهشی و طرح‌های پسا دکتری انجام می‌شود که برخی از این چارچوب‌ها از سال‌ها پیش توسط صندوق دنبال می‌شده است. البته در سال 98 تغییراتی در این برنامه‌ها رخ داد.

ایمان افتخاری رییس صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران معاونت علمی درباره این تغییرات گفت: مهمترین تغییر در حمایت از دوره‌های پسا دکتری رخ داد. حمایت از این حوزه نزدیک به دو برابر افزایش یافت. همچنین نحوه پذیرش طرح‌های پژوهشی نیز تغییر کرد و رشد چشمگیری در درخواست حمایت از این حوزه را شاهد بودیم. البته در کنار این رشد کمی، شاهد ارتقای کیفیت طرح‌های برتر هم بوده‌ایم. به این ترتیب، در طول سال برای هر حوزه و کارگروه سه فراخوان منتشر می‌شود و بر اساس آن محققان به ارسال طرح‌های خود اقدام می‌کنند. در چارچوب این فراخوان‌ها در سال 98، حمایت از 339 رساله دکتری، 209 پژوهشگر پسادکتری و 440 طرح پژوهشی در صندوق به تصویب رسیده است.

12 دانشگاه برتر در برنامه پسا دکتری ویژه همکاری می‌کنند

تفکیک حوزه‌های علمی و تشکیل یک کارگروه مشخص برای پیگیری اقدامات هر حوزه، با میزان قابل قبولی از استقلال، یکی از رویکردهای صندوق است. رویکردی که رقابت پذیری محققان حوزه‌های مختلف را امکان‌پذیر و در عین حال هدفمند کرده و از سوی دیگر، تا حدودی آزادی عمل برای سیاست‌گذاری در هر حوزه را به وجود آورده است. رییس صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران معاونت علمی درباره این موضوع بیان کرد: در سال جاری این آزادی عمل در سیاست گذاری را باز هم افزایش می‌دهیم تا شاهد ارتقای کیفی و کمی بیشتر تحقیقات باشیم.

وی ادامه داد: پسا دکتری ویژه یکی از برنامه‌های جدیدی است که در سال گذشته در صندوق آغاز شد و تفاهم‌نامه آن با 12 دانشگاه برتر کشور منعقد شده است و اکنون در مرحله اجرا قرار داریم. در این دوره بسته حمایتی صندوق، شامل حق‌التحقیق و پژوهانه‌ای برای فعالیت‌های پژوهشی و سفرهای علمی، در اختیار پژوهشگر قرار می‌گیرد. از سویی بر اساس تفاهم با مراکز علمی افراد برجسته و دارای صلاحیت که عملکرد درخشانی در این دوره داشته باشند، جذب دانشگاه می‌شوند.

ارتباط دانشگاه و صنایع قوی می‌شود

صندوق برای ایجاد ارتباط قوی میان بخش پژوهشی کشور و صنعت برنامه‌ای را در سال 98 تعریف کرد که با عنوان پسا دکتری فناوری معرفی شده است. افتخاری در ادامه سخنان خود به این برنامه اشاره کرد و گفت: نخستین تفاهم‌نامه برای گسترش این برنامه در بهمن ماه سال 98 میان صندوق و یک شرکت فناور بزرگ امضاء شد تا رفع نیازهای فناورانه صنایع و شرکت‌های دانش بنیان در قالب طرح پژوهشی توسط محققان انجام شود. در این برنامه قصد داریم با ایجاد شرایطی، ادامه مسیر پژوهشگران دوره‌های پسا دکتری در دنیای فناوری را فراهم کنیم. با انتشار فراخوان برای طرح‌های پژوهشی، نیاز شرکت‌های صنعتی یا دانش بنیان مطرح می‌شود و پژوهشگران در قالب طرح، پیشنهادهای خود برای رفع این نیاز را ارائه می‌کنند. پس از ارزیابی مشترک طرح توسط صندوق و شرکت فناور یا دانش‌بنیان، و در صورت پذیرش آن، در واحدهای تحقیق و توسعه این شرکت‌ها مستقر می‌شوند.

وی همچنین افزود: پس از دو سال و در صورت رضایت شرکت، پژوهشگر فعالیت خود را ادامه می‌دهد. تفاهم نامه در این حوزه برای 30 محقق امضا شده است و به زودی نیز نخستین فراخوان را منتشر می‌کنیم. پیگیری این حوزه در سال جاری- در قالب همکاری با شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان بیشتر- با جدیت انجام می‌شود تا بتوانیم پلی برای ایجاد ارتباط قوی دانشگاهیان و صنایع باشیم.

تعاملات بین‌المللی رشد کرد

افتخاری در بخش بعدی توضیحاتی درباره توسعه تعاملات بین المللی صندوق داد و گفت: 5 طرح فناورانه با آکادمی علوم چین و 5 طرح نیز با آکادمی علوم و فناوری این کشور برای حمایت نهایی شد. این طرح‌ها همه در حوزه‌های اولویت دار قرار دارند و به صورت مشترک میان محققان دو کشور انجام می‌شود که طرح‌های اثر گذاری هستند. همچنین در زمستان سال گذشته دومین فراخوان حمایت طرح‌های پژوهشی مشترک ایران و روسیه منتشر شد تا از پروژه‌های پژوهشی مشترک در زمینه‌های علمی حمایت شود.

افنخاری در ادامه به آغاز فعالیت‌های معاونت بخش ترویج علم و فناوری در صندوق اشاره کرد و گفت: این معاونت بر اساس اولویت‌ها 5 برنامه فرهنگسازی حوزه علم و فناوری را در دستور کار خود دارد. «پاناسه» جشنواره و مسابقه ملی برای رقابت پایان نامه‌های دانشجویی نخستین برنامه این معاونت است. در این رویداد که با همکاری و مشارکت ستاد فرهنگسازی اقتصاد دانش‌بنیان معاونت علمی برگزار می‌شود، عموم مردم باجذابیت‌های فعالیت‌های پژوهشی آشنا و از اتفاقات پژوهشی در حال انجام آگاه می‌شوند. پایان‌‌نامه‌ها در قالب ویدئوهای سه دقیقه‌ای و قابل فهم برای عموم بارگذاری می‌شوند. داوری مرحله نخست به صورت جمع سپاری و با مشارکت گسترده پژوهشگران کشور و خود شرکت‌کنندگان انجام می‌شود.

افتخاری درباره برنامه‌های صندوق در سال جاری نیز بیان کرد: در سال جاری در حوزه حمایت از رساله‌های دکتری پرداخت به صورت مستقیم به دانشجویان انجام خواهد شد. همچنین در این سال گرنت‌های پژوهشی متنوعی که با توجه به نیاز کشور تعریف شده است، در اختیار پژوهشگران تراز اول کشور قرار خواهد گرفت، که رویکرد صندوق در این خصوص اولویت دادن به حمایت از پژوهشگران جوانان و شاخص کشور در جهت شکل‌گیری گروه‌های پژوهشی پیشرو است. گرنت پیشتازان یک نمونه از این گرنت‌ها است که به محققان دارای سن کمتر از 50 سال تعلق می‌گیرد و در چارچوب آن توسعه تحقیقات میان رشته‌ای دنبال می‌شود. اعطای گرنت بنیان (حوزه علوم پایه) و گرنت‌هایی در حوزه علوم انسانی نیز از برنامه‌های صندوق در سال جاری هستند. علاوه بر این موارد، گرنت‌های آغاز و استقرار هم با هدف جذب و حمایت از محققان و فارغ التحصیلان دانشگاه‌های برتر دنیا در اختیار پژوهشگران قرار خواهند گرفت.