محمد نامی مجری طرح پژوهشی «ارزیابی تبعات اختلال تنفسی انسدادی خواب بر نقشه مغزی و کارکرد های عصبی شناختی درافراد مبتلا» گفت: اختلال تنفسی انسدادی خواب روی نقشه مغزی و کارکرد های عصب- شناختی تبعات جدی دارد.

این محقق با بیان اینکه یکی از چالش‌های مهم در راستای تامین و پایداری سلامت مغز، شیوع اختلالات خواب است، ادامه داد: بر اساس آخرین طبقه بندی‌ها تا حدود 90 نوع اختلال خواب وجود دارد و اختلال خواب همواره تبعات مهمی روی سلامتی افراد برجای می گذارد، از این رو موضوع پیچیدگی‌های خواب بیش از پیش درطب پیشگیری مورد توجه قرار گیرد.

وی با اشاره به چالش‌های ناشی از نادیده گرفتن طیف اختلالات خواب، بر اهمیت پرداختن هرچه بیشتر به پژوهش های بین رشته‌ای و چند تخصصی در این حوزه تاکید کرد و افزود: با توجه به خصوصیت بین رشته‌ای حوزه مطالعات و پزشکی خواب و با تمرکز بر نقش مغز درسلامت خواب، پژوهشی با عنوان «سندرم آپنه انسدادی خواب، تغییرات ریز ساختاری خواب و عواقب عصب-شناختی» به اجرا در آمد.

بررسی اختلالات شناختی در بیماران

نامی با قدردانی از نقش و حمایت‌های ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در اجرا و پیشبرد این طرح تحقیقاتی که به مدت دو سال و نیم بطول انجامید ، درباره اهداف این طرح گفت: یکی از مهمترین اهداف این پژوهش بررسی ارتباط احتمالی بین ریز ساختار های خواب (الگوهای چرخشی متناوب در الکترو آنسفالوگرافی خواب) و اختلالات شناختی در بیماران مبتلا به آپنه انسدادی خواب قبل و بعد از درمان مناسب با فشار مثبت مداوم یا سی پپ بود .

به گفته وی، در این پژوهش با استفاده از روش شبکه عصبی در داده‌های خواب در افراد «آپنه خواب» به مدل محاسباتی برای توضیح انتقال ناگهانی در نوار مغز حین خواب در بیماران آپنه خواب دست یابیم.

مدیرگروه علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز همچنین بیان کرد: این پژوهش توانست با تکمیل بانک داده الکتروانسفالوگرافی و سایر پارامترهای زیستی خواب در جمعیت سالم و دچار آپنه انسدادی خواب اثر درمان سی پپ بر اشکالات تنفسی خواب و عملکردهای شناختی در بیماران دچار آپنه انسدادی خواب را تا حدی تعیین کند.

به گفته وی، تعیین تبعات عصب شناختی آپنه انسدادی خواب و پیشنهاد الگوی ارزیابی و بازتوانی شناختی برپایه کارایی درمان در این بیماران از دیگر اقدامات انجام شده در این طرح بود.

اثرات مخرب رویدادهای تنفسی حین خواب بر مغز

نامی با اشاره به روند این پروژه گفت: افراد دچار وقفه تنفسی موقت حین خواب در ابتدا عموما خروپف می‌کنند یا دچارمحدودیت درجریان تنفسی (هیپوپنه) می‌شوند. هر رویداد وقفه تنفسی با آپنه انسدادی خواب 10 ثانیه یا بیشتر طول می‌کشد که در پی آن 3 تا 4 درصد افت در اشباع اکسیژن در خون رخ می دهد و این موضوع نواحی کلیدی مغز را در طول خواب با چالش اکسیژن رسانی مواجه می‌کند.

وی با اشاره به اثرات مخرب رویدادهای تنفسی حین خواب بر مغز، عنوان کرد: خطر بروز سکته مغزی در افرادی که آپنه خواب دارند تا 3 برابر بیشتر و درعین حال تاثیرات شناختی آپنه روی مغز مساله ای قابل توجه است.

مدیرگروه علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز با اشاره به اینکه وقفه‌های تنفسی خواب روی توجه، تمرکز، حافظه، یادگیری، قضاوت، حل مسئله و عدم کنترل هیجان وسایر علائم شناختی تاثیر می گذارد، گفت: دراین پروژه تاثیرات عصب شناختی که اختلال آپنه خواب بر مغزمی گذارد ، مورد بررسی قرارگرفت.

نامی با بیان اینکه بر پایه مطالعات میدانی برآورد متخصصان این است که حدودا 4میلیون نفر در کشور دچار آپنه شدید و متوسط خواب هستند، گفت: با توجه به شیوع این مشکل در جامعه که بین 5 تا 20 افراد را درگیر می کند، نیاز به همکاری بین رشته‌ای و انجام پروژه‌های پژوهشی این چنینی بیشتر از همیشه احساس می‌شد.

پیشگیری از ابتلای زودرس افراد به آلزایمر
وی با تاکید بر اینکه لازم است برای پیشگیری از ابتلای زودرس افراد به دمانس از نوع آلزایمر و توانبخشی عصب شناختی در افراد مبتلا، مشکل اختلال خواب جدی گرفته شود، یادآور شد: در افرادی که از اختلال خواب رنج می‌برند، ممکن است زمان بروز اختلالات شناختی تا 10-15 سال تسریع شود.

به گفته این پژوهشگر حوزه اختلالات خواب، متاسفانه افرادی که دچار آپنه خواب درمان نشده هستند اصولا دچار لغزش های مکرر شناختی می‌شوند و این موضوع درافزایش آمار حوادث شغلی از جمله تصادفات به بخوبی نمایان است.

وی با اشاره به فرآیند تشخیص تاثیر عوامل شناختی بر مغز دچار اختلال خواب گفت: در ابتدا از مغز این افراد نقشه الکتریکی مغزتهیه و سپس با عملکرد مغز افراد سالم مورد مقایسه قرار گرفت و بدنبال آن ارزیابی های شناختی در پی تست خواب ونقشه برداری مغز انجام شد، خاطر نشان کرد: نتایج این پژوهش نشان داد که افراد مبتلا به آپنه خواب نسبت به گروه منتاظرهمجنس و هم سن خود تا 65 درصد بیشتر دچاراختلالات شناختی مانند فراموشی، نقص توجه و ناکارامدی در کنترل هیجانی شناختی می‌شوند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز با بیان اینکه در این پروژه تغییرات پایه و دینامیک فرکانس امواج خواب و بیداری در نواحی قشری مغز افراد مبتلا را در شرایط ابتدایی و 12 هفته پس از درمان با "سی پپ " مورد بررسی قرار گرفت، افزود: پس از 12 هفته از شروع درمان نتایج ارزیابی شناختی و برسی کنش های الکتریکی به مغز نشان دهنده بهبود 38 درصدی متغیر های شناختی و عصبی-زیستی بود. در واقع "آپنه خواب " باعث محدودیت اکسیژن رسانی به مغز می شود؛ محدودیتی که تبعات ساختاری، عملکردی و شناختی در مغز به دنبال دارد و درمان آپنه خواب می تواند تاثیر واضحی بر کارکرد شناختی و دینامیک امواج مغزی داشته باشد.

به گفته نامی، استفاده از این مارکرهای ارزیابی عصب شناختی در مغز برای پایش تاثیر درمان در افرادی که آپنه خواب و همزمان افت کارکرد شناختی دارند، موثر است.

این محقق با تاکید بر اینکه سلامت خواب، سلامت مغز است و سلامت مغز در نهایت منجر به سلامت فرد می شود، اظهار داشت: از آنجایی که اختلال خواب قابل درمان است، می توان با درمان آن از طیف گسترده ای از اختلالات عصب شناختی به ویژه دمانس از نوع آلزایمر پیشگیری کرد.